Έχεις πει ποτέ: «Εύκολο είναι, θα το τελειώσω σε μία ώρα» — και τελικά σε πήρε… όλη τη μέρα; Αν ναι, τότε έχεις πέσει θύμα της λεγόμενης πλάνης του προγραμματισμού (ή planning fallacy). Και δεν είσαι ο μόνος.
Τι είναι η πλάνη του προγραμματισμού;
Η πλάνη του προγραμματισμού είναι ένα γνωστικό σφάλμα που μας οδηγεί να υποτιμούμε τον χρόνο, το κόστος ή την προσπάθεια που απαιτείται για να ολοκληρωθεί ένα έργο — ακόμα κι όταν έχουμε παρελθοντική εμπειρία ότι τα πράγματα δεν πάνε ποτέ όπως τα σχεδιάζουμε.
Ο όρος εισήχθη από τους ψυχολόγους Daniel Kahneman και Amos Tversky το 1979, και από τότε έχει χρησιμοποιηθεί για να εξηγήσει γιατί… τίποτα δεν παραδίδεται στην ώρα του, από φοιτητικές εργασίες μέχρι μεγάλα έργα υποδομής.
Πού τη συναντάμε;
- Στη δουλειά: Όταν υπολογίζεις ότι ένα project θα πάρει 3 μέρες και τελικά κρατά 2 εβδομάδες.
- Στην καθημερινότητα: Όταν ξεκινάς να «καθαρίσεις λίγο το σπίτι» και καταλήγεις να χάνεις όλο το απόγευμα.
- Στις μετακινήσεις: Όταν λες ότι «σε 10 λεπτά είμαι εκεί» και φτάνεις σε 25.
Γιατί την πατάμε;
Η πλάνη του προγραμματισμού είναι αποτέλεσμα μιας σειράς ψυχολογικών παραγόντων:
- Αισιοδοξία: Πιστεύουμε ότι όλα θα πάνε καλά, χωρίς απρόοπτα.
- Εστίαση στο ιδανικό σενάριο: Βλέπουμε μόνο τη “γραμμή” της δουλειάς, αγνοώντας καθυστερήσεις, εμπόδια ή κόπωση.
- Παραμέληση παρελθοντικής εμπειρίας: Παρότι έχουμε κάνει το ίδιο λάθος πολλές φορές, πιστεύουμε ότι «αυτή τη φορά θα είναι αλλιώς».
Πώς να την αντιμετωπίσεις
- Χρησιμοποίησε δεδομένα από το παρελθόν
Αν χρειάστηκες 4 ώρες για κάτι παρόμοιο την τελευταία φορά, τότε μάλλον δεν θα το κάνεις σε 2 τώρα. - Πρόσθεσε περιθώριο χρόνου
Βάλε έναν ρεαλιστικό χρόνο και μετά πρόσθεσε 20–50% επιπλέον, ανάλογα με την πολυπλοκότητα. - Σπάσε τις εργασίες σε μικρά κομμάτια
Είναι πιο εύκολο να εκτιμήσεις σωστά 5 μικρές ενέργειες από μία γενική. - Ζήτα γνώμη τρίτων
Οι άλλοι είναι πιο πιθανό να δώσουν ρεαλιστικές εκτιμήσεις — χωρίς τη δική σου αισιοδοξία.
Τελικές σκέψεις
Η πλάνη του προγραμματισμού δεν σε κάνει τεμπέλη ή ανίκανο. Είναι ανθρώπινο λάθος — και συμβαίνει σε όλους, από φοιτητές μέχρι CEO. Όμως όσο περισσότερο την κατανοούμε, τόσο καλύτερα μπορούμε να οργανώνουμε τη ζωή και τον χρόνο μας με ρεαλισμό και αυτογνωσία.