54ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
1-10 Νοεμβρίου 2013
ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΣΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ
ΑΛΕΝ ΓΚΙΡΟΝΤΙ – ΚΛΕΡ ΣΙΜΟΝ
Με δύναμη από τη Γαλλία, τα αφιερώματα του 54ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης σε δημιουργούς φέρνουν στο προσκήνιο δυο σκηνοθέτες που δίνουν ένα πολύ προσωπικό στίγμα μέσα στο χάρτη του παγκόσμιου σινεμά. Ο Αλέν Γκιροντί / Alain Guiraudie, από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους του νεότερου γαλλικού κινηματογράφου, με φανατικό κοινό και διακρίσεις, κινείται ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό, με σουρεαλιστική διάθεση και γήινη ματιά. Η πολυπράγμων δημιουργός Κλερ Σιμόν / Claire Simon, μέσα από ανθρωποκεντρικές ιστορίες που εκπλήσσουν, ισορροπεί περίτεχνα ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία, αγγίζοντας τις πιο ευαίσθητες χορδές της κοινωνίας μας. Και οι δυο δημιουργοί θα δώσουν το παρών στη φετινή διοργάνωση.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΑΛΕΝ ΓΚΙΡΟΝΤΙ
Τιμημένος με το βραβείο σκηνοθεσίας στο πρόσφατο Φεστιβάλ Καννών για την ταινία Ο άγνωστος της λίμνης / Stranger by the Lake, ο Αλέν Γκιροντί συστήνεται στο κοινό του 54ου Φεστιβάλ. Γεννημένος το 1964, ο Γκιροντί συνδυάζει τις ιδιότητες του σκηνοθέτη, του σεναριογράφου και του ηθοποιού. Η φιλμογραφία του φανερώνει ένα δημιουργό τολμηρό, που αψηφά τα στερεότυπα. Πρωταρχική πηγή έμπνευσης για εκείνον αποτελούν τα προσωπικά βιώματά του, τα οποία ανάγει επιδέξια σε μια συλλογική κινηματογραφική εμπειρία, ενώ οι επιρροές των Μπουνιουέλ, Φασμπίντερ και Αλμοδόβαρ, είναι εμφανείς στο ιδιοσυγκρασιακό σινεμά του. Ο Γκιροντί είναι απρόβλεπτος, αναμειγνύει το καθημερινό με το παράδοξο, είτε όταν χτίζει αλλόκοτες χιουμοριστικές ιστορίες, είτε όταν καταδύεται στον σκοτεινό ανθρώπινο κόσμο. Η σεξουαλικότητα, η ομοφυλοφιλία, οι ανθρώπινες σχέσεις, εικόνες της γαλλικής επαρχίας, αλλά και η εργατική τάξη, παρελαύνουν στο φακό του, αποκτώντας φιλοσοφικές ή και πολιτικές αποχρώσεις.
Πρεμιέρα στο 54ο ΦΚΘ θα κάνει η πρόσφατη βραβευμένη ταινία του δημιουργού Ο άγνωστος της λίμνης (2013), μια ακραία ερωτική ιστορία δύο ανδρών η οποία εξελίσσεται κλιμακωτά σε δυνατό θρίλερ, με φόντο τον μικρόκοσμο μιας λίμνης. Η ταινία ξεπερνά τα στεγανά του queer cinema για να διερευνήσει τα όρια του σαρκικού πόθου ανεξαρτήτως φύλου, με ιδιαίτερα αποκαλυπτικές ερωτικές σκηνές που συζητήθηκαν.
Το κωμικό στοιχείο και οι έντονες αντιθέσεις είναι κυρίαρχα στοιχεία ήδη από τις πρώτες, μεσαίου μήκους δουλειές του κινηματογραφιστή: Το σουρεαλιστικό Λιακάδα για τους απατεώνες / Sunshine for the Scoundrels (2001), αλλά και το ουμανιστικό Αυτό το παλιό όνειρο που σαλεύει / That Old Dream that Moves (2001), ένα κοινωνικό σχόλιο που ο Γκοντάρ ξεχώρισε το 2001 ως την καλύτερη ταινία του Φεστιβάλ Καννών.
Ενδεικτική της αντισυμβατικής ματιάς του Γκιροντί είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Καμία ανάπαυση για τους γενναίους / No Rest for the Brave (2003), με φόντο τη γαλλική επαρχία. Ονειρική και διασκεδαστική, σαν ένα κράμα κινηματογραφικών ειδών, η ταινία αφηγείται μέσα από διαδοχικές ανατροπές την περιπλάνηση ενός νεαρού ο οποίος φοβάται ότι θα πεθάνει εάν κοιμηθεί ακόμη μία φορά. Η φύση γίνεται το ιδανικό σκηνικό και στις ταινίες Ήρθε ο καιρός / Time Has Come (2005) και Ο βασιλιάς της φυγής / The King of Escape (2009). Η πρώτη εκτυλίσσεται σε μια φανταστική μεσαιωνική χώρα, όπου ένας μισθοφόρος καταδιώκει τους απαγωγείς της κόρης ενός πλούσιου κτηματία – ο ερωτισμός και τα απρόοπτα δεν λείπουν βεβαίως. Το The King of Escape εστιάζει με χιούμορ και ζεστασιά σε μια φαινομενικά απίθανη ιστορία: Ένας ομοφυλόφιλος άνδρας σε υπαρξιακή κρίση ερωτεύεται μια έφηβη κοπέλα και μαζί διαφεύγουν στο δάσος.
Αυτή είναι ίσως και η ουσία στο σινεμά του Αλέν Γκιροντί: Προτείνει στο θεατή τη διαφυγή, την απόδραση από τα καθιερωμένα, προσκαλώντας τον σε ένα κινηματογραφικό ταξίδι εντελώς απρόβλεπτο και, γι’ αυτό ακριβώς, αξέχαστο.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΚΛΕΡ ΣΙΜΟΝ
Μοιρασμένη ανάμεσα το ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία είναι η πορεία της Κλερ Σιμόν. Από τις πιο αξιόλογες κινηματογραφικές φωνές, η δημιουργός υπηρετεί το σινεμά μέσα από πολλαπλούς ρόλους (σεναριογράφος, ηθοποιός, διευθύντρια φωτογραφίας, μοντέζ και σκηνοθέτιδα). Ιδιαίτερα δημοφιλής στην πατρίδα της, η Σιμόν έχει να επιδείξει μια χαρισματική οπτική: λιτή, εξαιρετικά άμεση (λόγω των ντοκιμαντερίστικων καταβολών της) και αβίαστα ανθρωποκεντρική. Σύμφωνα με την ίδια, το σινεμά είναι ένας τρόπος παρατήρησης και αντίδρασης στην πραγματικότητα. Πράγματι, οι ταινίες της εμπεριέχουν τη στόφα του ντοκιμαντέρ, αποκαλύπτοντας δεξιοτεχνικά την αλήθεια πίσω από τη μυθοπλασία. Στο 54ο ΦΚΘ θα προβληθούν τέσσερις αντιπροσωπευτικές στιγμές της φιλμογραφίας της.
Η Κλερ Σιμόν φωτίζει την πολυπλοκότητα των ανθρωπίνων σχέσεων και δίνει φωνή σε όσους δυσκολεύονται να ακουστούν, με έμφαση στους εφήβους, τους μετανάστες και τις γυναίκες. Η σκηνοθέτιδα τους θέτει στο προσκήνιο και αφουγκράζεται τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η τελευταία ταινία της Gare du Nord (2013), στην οποία με επίκεντρο μια ερωτική συνάντηση, ιστορίες αλληλοδιαπλέκονται καθρεφτίζοντας το πρόσωπο της σύγχρονης πολυπολιτισμικής Γαλλίας. Χάρη σε ένα ρεαλιστικό αλλά και ποιητικό μείγμα ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, η σκηνοθέτιδα αποτίνει φόρο τιμής στον ομώνυμο σταθμό του Παρισιού, ένα μωσαϊκό ανθρώπων και πολιτισμών.
Η πραγματικότητα είναι η κινητήριος δύναμη της Σιμόν, ήδη από το ντεμπούτο μυθοπλασίας της το 1997 με την ταινία Διαφορετικά, ναι / A Foreign Body. Βασισμένο σε αληθινό περιστατικό, το φιλμ αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που εγκλωβίζεται μέσα σε ένα τρομερό ψέμα (μια εγκυμοσύνη) και, προκειμένου να το υποστηρίξει, φτάνει στα άκρα. Στην ταινία Θα καείς / On Fire (2006) η δημιουργός συνθέτει χωρίς ωραιοποιήσεις το γλυκόπικρο πορτρέτο της εφηβικής ψυχής: την ανεμελιά της νιότης, τη σεξουαλική σύγχυση, τους προβληματισμούς και τους πειραματισμούς. Ηρωίδα, μια κοπέλα που ερωτεύεται τον λάθος άνθρωπο και επιχειρεί να ξεφύγει από την πλήξη της με κάθε κόστος, φλερτάροντας με την εμμονή και τον κίνδυνο.
Στη γυναικεία ψυχοσύνθεση εστιάζει και η ταινία Τα γραφεία του Θεού / God’s Offices (2008), με πρωταγωνίστριες πέντε συμβούλους οικογενειακών σχέσεων που παρέχουν στήριξη σε γυναίκες διαφόρων εθνικοτήτων και ηλικιών. Τρυφερή και σκληρή μαζί, η ταινία βασίστηκε σε ενδελεχή έρευνα και συνεντεύξεις της σκηνοθέτιδας με εργαζόμενους και επισκέπτες σε κέντρα οικογενειακής βοήθειας. Στο φιλμ πρωταγωνιστεί η αφρόκρεμα της γαλλικής σκηνής – Ναταλί Μπάι, Νικόλ Γκαρσιά, Ιζαμπέλ Καρέ και Μπεατρίς Νταλ.
Η αυθεντικότητα στο σινεμά της Κλερ Σιμόν έγκειται στο ότι η πραγματικότητα «γεννά» και τροφοδοτεί τη μυθοπλασία. Η αλήθεια είναι το κύριο όχημα της δημιουργού για να αφηγηθεί τις βαθιά ανθρώπινες ιστορίες της. Στη συνέχεια, δίνει τη σκυτάλη στο θεατή, έτσι ώστε να ανακαλύψει τη δική του αλήθεια.