Άνεργος εδώ και τρεις μήνες, ένας πρώην διευθυντής πωλήσεων αναζητά εργασία. Με όχημα μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που δίνει στον διευθυντή προσωπικού μιας πολυεθνικής εταιρείας ως υποψήφιος για μια αντίστοιχη θέση, παρακολουθούμε να ξεδιπλώνεται, σ’ όλη της την εμβέλεια, την ακρότητα και τον κυνισμό, η παντοδυναμία της έννοιας της Εργασίας στον καπιταλιστικό κόσμο.
Η σχέση εργοδότη και υποψήφιου εργαζόμενου λαμβάνει εδώ αρχετυπικές διαστάσεις. Γιατί πέρα κι από την ιδιαίτερη ψυχολογία των προσώπων που εμπλέκονται στη δραματική αφήγηση, του άτεγκτου προσωπάρχη και του άνεργου πρωταγωνιστή, που σημειωτέον περιφρονεί την ανώτερη μόρφωση εφόσον “έχει σπουδάσει στο πανεπιστήμιο της ζωής”, αλλά και της ευάλωτης γυναίκας του και της αναρχίζουσας κόρης του, παρότι αναδεικνύεται με συγκινητική ακρίβεια, εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει τον συγγραφέα είναι η διαδικασία διείσδυσης του τεχνοκρατικού τρόπου παραγωγής στον ανθρώπινο ψυχισμό σε αντιδιαστολή με τα ζωτικά ανθρώπινα ζητούμενα: προσωπική και οικογενειακή ζωή, βαθύτερες εικόνες και επιθυμίες, ιδεολογία, συμμετοχή στη ροή της ιστορίας.
Σαράντα περίπου χρόνια μετά τη συγγραφή του έργου, η επιλογή του θέματος αποκτά δυστυχώς δραματική επικαιρότητα στην Ελλάδα της κρίσης, λόγω της κατακόρυφης αύξησης της ανεργίας, της κατάθλιψης και των αυτοκτονιών που σχετίζονται μ’ αυτήν αλλά και της ισχυρής αντανάκλασης των συνεπειών της στην οικογενειακή ζωή του καθενός. Μέχρι πού είναι διατεθειμένος να φτάσει κανείς για να βρει – ή για να μην χάσει – τη δουλειά του; Πόση ελευθερία και πόση αξιοπρέπεια είναι διατεθειμένος να εκχωρήσει; Σ’ αυτό το ερώτημα θα μπορούσε να συνοψιστεί το έργο.
Αλλά εκείνο που το κάνει τόσο δραστικό δεν είναι τόσο το ίδιο το ερώτημα που θέτει –εφόσον η ανεργία σήμερα είναι το αγαπημένο θέμα κάθε τηλεοπτικού υποπροϊόντος– αλλά ο τρόπος που υπεισέρχεται η κατασκευή της δομής του σ’ αυτό. Η χορωδιακή μορφή που υιοθετεί ο συγγραφέας με τους χαρακτήρες να διαπλέκονται παράλληλα πάνω σ’ έναν κατακερματισμένο διάλογο, υλοποιεί αριστοτεχνικά στο επίπεδο της γλώσσας την αναγωγή του ιδιωτικού στον δημόσιο χώρο. Τα πρόσωπα είναι σαν να μην δικαιούνται εκτενή-προσωπικό χώρο, οι διαφορετικές εκφάνσεις της ζωής τους από την οικογένεια στο γραφείο είναι σαν να μην διαθέτουν καμιά αυτονομία. Τα προστατευτικά σύνορα κάθε μίας από τις σφαίρες αυτές της ζωής καταργούνται. Η χορωδιακή μορφή, όπως τη διδάσκει ο Βιναβέρ –με άπειρους, άτεχνους τις περισσότερες φορές μιμητές στο μεταδραματικό θέατρο κατόπιν– είναι δηλωτική μιας ευρύτερης συνθήκης που αφορά τους χαρακτήρες στο σύνολό τους.
Όλοι μετέχουν (μετέχουμε) του συλλογικού δράματος της απαξίωσης της προσωπικότητας, σ’ έναν κόσμο που υποδουλώνει το άτομο στη μηχανιστική εργασία στο όνομα της μεγαλύτερης αποδοτικότητας. Όλοι μετέχουν του συλλογικού δράματος της επισφάλειας και της έκθεσης της οικογένειας, του “μέσα”, στις σαρκοβόρες συνθήκες του “έξω”. Οι οποίες έρχονται σε πλήρη αντιπαράθεση με την αγνότητα, την αντισυμβατικότητα, τη χειμαρρώδη ζωτικότητα της νέας γενιάς. Όπως έρχονται οι “προσγειωμένοι” γονείς εδώ με την έγκυο δεκαεξάχρονη κόρη τους, η οποία μάλιστα θέλει να κρατήσει το παιδί που συνέλαβε από ατύχημα για την “εμπειρία”. Κι όμως, καμιά στιγμή δεν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάποιου είδους κήρυγμα κατά του “συστήματος”.
Η αγωνία, ο εφιάλτης αλλά και η χαρά της ζωής που ερήμην των γεγονότων παρεισφρέει και βέβαια η τελική – ευτυχής; – αφομοίωση του υποψήφιου από το σύστημα που τον κάνει να υποφέρει αλλά που ποτέ δεν καταγγέλλει, περνούν δια μέσου της θραυσματικής αφήγησης γεγονότων, σκέψεων, διαλόγων που χειρουργικά αναπαράγουν την επιφάνεια της ζωής μας. Ο Βιναβέρ σκηνοθετεί με θαυμαστό τρόπο τη θραύση των κομματιών και μας προκαλεί να τα συνθέσουμε εμείς εκ νέου. Γιατί φυσικά πίσω από τα θραύσματα υπάρχουν πραγματικές ιστορίες με αρχή, μέση και τέλος. Αλλά οι πραγματικές ιστορίες ζητούν δημιουργικούς αναγνώστες.
Δήμητρα Κονδυλάκη
ΔρΦ Δραματολόγος, Μεταφράστρια
“Αναζήτηση Εργασίας” Έργο σε 30 θραύσματα, Μισέλ Βιναβέρ
“La Demande d’emploi” Pièce en trente morceaux, Michel Vinaver
Συντελεστές
Μετάφραση: Δήμητρα Κονδυλάκη
Σκηνοθεσία: Θανάσης Σαράντος
Σκηνικό-κοστούμια: Bασιλική Σύρμα
Επιμέλεια κίνησης: Όλγα Σπυράκη
Βοηθός Σκηνοθέτη: Έμη Πανουργιά
Επιμέλεια φωτισμών: Σάββας Σουρμελίδης
Φωτογραφίες: Ορφέας Εμιρζάς, Θωμάς Αρσένης
Video: plays2place productions
η επιμέλεια κομμώσεων έγινε από τα κομμωτήρια xstudios
Ερμηνεύουν (με αλφαβητική σειρά):
Μιράντα Ζησιμοπούλου, Αγγελική Καρυστινού, Βασίλης Μαργέτης, Θανάσης Σαράντος
Τρίτη 20, Τετάρτη 21, Πέμπτη 22 και Παρασκευή 23 Μαΐου 2014
Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Πειραιώς 206, Ταύρος, Αθήνα 177 78, τηλ. 210 3418 550