Λαϊκή Λειτουργία
Για τρεις τραγουδιστές, αφηγήτρια
Μικτή χορωδία και ορχήστρα
Ερμηνεύουν ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ – VASSILIKOS – ΚΩΣΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ
Αφηγήτρια ΚΑΡΥΟΦΥΛΛΙΑ ΚΑΡΑΜΠΕΤΗ
Διευθύνει ο συνθέτης ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ
Τα έσοδα της παράστασης θα διατεθούν για τη σίτιση παιδιών αδύναμων οικονομικά οικογενειών του φιλανθρωπικού οργανισμού της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών «Αποστολή»
O μεγάλος μας συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος παρουσιάζει και διευθύνει το εμβληματικό μουσικό του έργο “Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι” σε ποίηση του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού την Κυριακή 22 Μαρτίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, παραμονές της επετείου της 25ης Μαρτίου. Συμμετέχουν ο Γιώργος Νταλάρας, ο Vassilikos, ο βαρύτονος Κωστής Κωνσταντάρας, η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη ως αφηγήτρια, η χορωδία “ΔΕΗ-ΔΕΔΔΗΕ” και η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΝΕΡΙΤ.
Το έργο αυτό αντανακλά διαχρονικά τα αιτήματα αξιοπρέπειας και ελευθερίας που τόσο μας απασχολούν και στις μέρες μας. Ο συνθέτης θεωρεί ότι σήμερα το έργο εστιάζεται αφενός σε τρεις σημαίνουσες λέξεις που εκφράζονται ως συλλαλητήριο “Λόγο, Έργο, Νόημα” και αφετέρου “στην εμπέδωση του ορίζοντα της τέχνης ώστε να κρατήσουμε ό,τι είναι ζωντανό και χρήσιμο για να πορευτούμε στο εκσυγχρονισμένο μέλλον”.
Αυτή η εκτέλεση του έργου που θα ακούσουμε στις 22 Μαρτίου βασίζεται στη νέα ενορχήστρωση που έκανε ο Γιάννης Μαρκόπουλος την δεκαετία του ‘80 για συμφωνική ορχήστρα με τη συμμετοχή των ελληνικών οργάνων (λαούτο, σαντούρι, νταούλι) αλλά και στη σημερινή, επιμέρους επεξεργασία, όλου του μουσικού έργου. Η επιλογή των στίχων, η τοποθέτηση των τριών ποιητικών σχεδιασμάτων, η επιλογή των κειμένων, οι συνδυασμοί και οι συζεύξεις αποσπασμάτων και ποιητικών φράσεων του ποιητή έγιναν από τον ίδιο τον συνθέτη.
Oι ερμηνευτές και η αφηγήτρια στην παράσταση αυτή, γνωστοί και καταξιωμένοι όλοι, θα συναντηθούν για πρώτη φορά μαζί επί σκηνής για να ερμηνεύσουν με τον δικό τους ιδιαίτερο τρόπο τα τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου και τα κείμενα του Διονύσιου Σολωμού. Μια συναυλία που δεν πρέπει να χάσουμε, ένα μουσικό γεγονός που συμπίπτει με την επέτειο της γιορτής της 25ης Μαρτίου και μας δίνει μία ακόμα αφορμή να εστιάσουμε στα ουσιαστικά και στα σημαντικά με όχημα την μουσική και το τραγούδι.
Λίγα λόγια για το έργο
Ο Γιάννης Μαρκόπουλος άρχισε να συνθέτει προσεγγίζοντας τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού από τη δεκαετία του ’60. Σταμάτησε για ένα διάστημα και το 1968 συνέχισε τη σύνθεση για αρκετό καιρό και στα τρία σχεδιάσματα. Πολλές μουσικές του σκέψεις υπαγορεύτηκαν από τους αγώνες της νεολαίας όπως εκφράστηκαν και στα γεγονότα της Νομικής και του Πολυτεχνείου – θυμίζουμε ότι ο Μαρκόπουλος ήταν εκεί μαζί με τους φίλους του φοιτητές. Στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας (1972-74) συνέθεσε τα μέρη: «Μητέρα Μεγαλόψυχη», «Αραπιάς Άτι», «Πειρασμός», «Έξοδος» και «Η Θέληση μου Βράχος». Το 1975 έδωσε την οριστική μορφή στο έργο. Τη μορφή της «Λαϊκής Λειτουργίας».
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο συνθέτης οργάνωσε το λιμπρέτο του μουσικού έργου επιλέγοντας από όλα τα σχεδιάσματα του ποιήματος και τα πεζά, τους στίχους και τα αφηγηματικά μέρη.
Η πρώτη παρουσίαση έγινε το 1975 από τον ίδιο, τραγουδώντας τα μέρη του έργου και παίζοντας πιάνο, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου τον είχε καλέσει ο αείμνηστος καθηγητής Λίνος Πολίτης, ο πιο σημαντικός ίσως μελετητής του Σολωμού και επιμελητής της σπουδαιότατης έκδοσης των χειρογράφων του ποιητή σε δύο τόμους. Ήταν μια ξεχωριστή βραδιά, όπου καθηγητές και φοιτητές έδωσαν τη γνώμη τους, πρόσφεραν την αγάπη τους και την εκτίμησή τους για το έργο. Η συγκέντρωση αυτή βοήθησε το συνθέτη στην εδραίωση της πεποίθησης για την αξία της μελωδικής και ρυθμικής του ομιλίας πάνω στο εξαίσιο ποίημα του εθνικού μας ποιητή.
Οι “Ελεύθεροι Πολιορκημένοι” κυκλοφόρησαν σε δίσκο το 1977, με ερμηνευτές τους Νίκο Ξυλούρη, Λάκη Χαλκιά, Ηλία Κλωναρίδη και αφηγήτρια την ηθοποιό Ειρήνη Παπά. Συμμετείχε η ερασιτεχνική μικτή χορωδία της Πρέβεζας, σε διδασκαλία Γιώργου Κακίτση και ορχήστρα 16 οργάνων, μέσα στα οποία περιλαμβάνονταν και ελληνικά όργανα. Έτσι μαζί με την τρομπέτα, το τρομπόνι, το κλαρινέτο, το όμποε, τα έγχορδα, τα τύμπανα και το πιάνο, συνήχησαν το σαντούρι, το λαούτο, το λαϊκό κλαρίνο, οι κιθάρες, το κανονάκι και το νταούλι. Το έργο κυκλοφόρησε από την EMI.
Η πρώτη συναυλία με τους “Ελεύθερους Πολιορκημένους” δόθηκε στο γήπεδο του Παναθηναϊκού το καλοκαίρι του 1978, όπου ο Μαρκόπουλος διηύθυνε το έργο του, μπροστά σε κοινό 22.000 χιλιάδων ατόμων, που κατέκλυσαν τις κερκίδες του γηπέδου και υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό τόσο το νέο μουσικό έργο όσο και την είσοδο της ποίησης του Σολωμού στη νεοελληνική μουσική δημιουργία.
Έκτοτε το έργο έχει παρουσιαστεί σε τριάντα πόλεις σε όλη την Ελλάδα, στην Κύπρο, στην Ιταλία, στην Αγγλία, στην Ιρλανδία, στο Βέλγιο, στην Ολλανδία, στη Γερμανία και στην Αρμενία.
“ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ”
Ποίηση: Διονύσιος Σολωμός
Σύνθεση-Διεύθυνση: Γιάννης Μαρκόπουλος
Eρμηνεύουν: Γιώργος Νταλάρας, Vassilikos και ο βαρύτονος Κωστής Κωνσταντάρας
Αφήγηση: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη
Με τη συμμετοχή της Χορωδίας «ΔΕΗ-ΔΕΔΔΗΕ» και της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΝΕΡΙΤ
Ηχοληψία: Steven Maes
Φωτισμοί: Γιώργος Τέλος
Με τη στήριξη της: ΔΕΗ
O Κώστας Γεωργουσόπουλος γράφει για τους “Ελεύθερους Πολιορκημένους”
“Η Λειτουργία του Χρέους”| Οκτώβριος 2001
Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του Διονυσίου Σολωμού είναι ως γνωστόν ένα ποιητικό αριστούργημα που μας κληροδοτήθηκε σε αποσπάσματα.
…
Ο Μαρκόπουλος βρήκε πρώτα στη φόρμα της δοκιμασμένης από τη μουσική ιστορία «Λαϊκής Λειτουργίας» το όχημα που μπορούσε χωρίς τραυματισμούς να υποδεχθεί την αποσπασματικότητα των Ελεύθερων Πολιορκημένων. Και στις ποικίλες Λειτουργίες που η μουσική παράδοση της προκλασικής, κλασικής αλλά και της λαϊκής μουσικής (π.χ. Missa Creola, Gospel κτλ) η σύνθεση βασίζεται πάνω σε κείμενα αποσπασματικά, είτε από τη Γραφή είτε από την υμνογραφία είτε από τη δημώδη ποίηση.
Ο Μαρκόπουλος, μελοποιώντας αποσπάσματα και από τα τρία σχεδιάσματα, ακολουθεί τη δημιουργική πορεία του ποιητή από το κοσμικό στο ασκητικό, από την επιφάνεια στο βάθος, από το καθήκον στο χρέος. Η μελωδική του γραμμή ακολουθεί κι αυτή μια πορεία από τη διαύγεια στο ζόφο και από εκεί στο Αλλότριο φως της Αθανασίας.
Κρατώντας ο Μαρκόπουλος τα πεζά αφηγηματικά αποσπάσματα, δημιουργεί τον ομολογημένο από τον ποιητή χαρακτήρα του επικολυρικού έργου ή αλλιώς του μικτού είδους. Ο Μαρκόπουλος είναι χωρίς αμφιβολία ένας μεγάλος μελωδιστής.
Στο έργο όμως αυτό εδώ απέδειξε πόσο γνωρίζει να συλλαμβάνει τον δραματικό πυρήνα των ποιητικών καταστάσεων. Πολλά μέρη της “Λαϊκής Λειτουργίας” του μοιάζουν με χορικά και είναι θαυμάσιο το εύρημα να υποκαθιστά τη φωνή του ποιητή με το χορικό μέλος, υποβάλλοντας την ιδέα πως ο ποιητής δεν είναι μια ατομική συνείδηση απέναντι στην ιστορία, αλλά ένα συλλογικό εγώ που ποιεί ιστορία, και ταυτόχρονα θεάται και αποτιμά τα ιστορικά δρώμενα.
Όπως τα μεγάλα έργα της δυτικής θρησκευτικής μουσικής με τη φόρμα της Λειτουργίας, ο Μαρκόπουλος συνέθεσε μια Λειτουργία όπου το πάθος του Θεού αντικαθίσταται από το πάθος ενός λαού και η πορεία προς την Ανάσταση του Θεανθρώπου υποβάλλεται με μια μαρτυρική πορεία ενός λαού προς την Ελευθερία και τη Δικαιοσύνη.