Σαν σήμερα, στις 22 Μαΐου του 1963 τραυματίζεται βαρύτατα από την ύπουλη επίθεση ακροδεξιών τραμπούκων, στη Θεσσαλονίκη, ο βουλευτής της ΕΔΑ, γιατρός, πρωταθλητής του στίβου και κοινωνικός αγωνιστής, Γρηγόρης Λαμπράκης. Λίγα μόλις 24ωρα μετά, αφήνει την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 51 ετών.
Ο Λαμπράκης γεννήθηκε στην Κερασίτσα της Αρκαδίας, στις 3 Απριλίου του 1912. Αφού ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του μετέβη στην Αθήνα, όπου σπούδασε στην Ιατρική Σχολή. Από τα εφηβικά του χρόνια ασχολήθηκε με το στίβο, κάνοντας πρωταθλητισμό: Ο Λαμπράκης αναδείχθηκε 10 φορές βαλκανιονίκης στο άλμα εις μήκος, ενώ κατείχε το πανελλήνιο ρεκόρ στο εν λόγω άθλημα για 23 χρόνια (1936-1959).
Συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση κατά τη ναζιστική κατοχή, ενώ το 1943, σε ηλικία 31 ετών, ίδρυσε την Ένωση Ελλήνων Αθλητών, διοργανώνοντας αγώνες, τα έσοδα των οποίων διατίθεντο σε λαϊκά συσσίτια. Το 1950 αναγορεύτηκε υφηγητής στην έδρα της Μαιευτικής και Γυναικολογίας. Στις 21 Απριλίου του 1963, η ΕΕΔΥΕ διοργάνωσε μαραθώνια πορεία ειρήνης, η οποία απαγορεύτηκε από την Αστυνομία.
Είχε εκλεγεί βουλευτής με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) τον Οκτώβριο του 1961. Με πλούσια δράση στο κίνημα ειρήνης, ήταν άλλωστε ιδρυτικό μέλος της ΕΕΔΥΕ (Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη και αντιπρόεδρός της), ήταν αυτός που στις 21 Απριλίου 1963 κατάφερε με λίγους συνοδοιπόρους του, να πραγματοποιήσει την απαγορευμένη από το καθεστώς, Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης και να γίνει σύμβολο.
Στο τέλος της είπε από μικροφώνου: «Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Σαν εκπρόσωπος του Έθνους και του Λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας μου και καλώ τον υπουργό Β. Ελλάδος, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή της Αστυνομίας και τον διοικητή Ασφαλείας να προστατέψουν τη συγκέντρωση και τη ζωή μου».
Στις 22 Μαΐου 1963 ο Γρηγόρης Λαμπράκης παρέστη και μίλησε για την ειρήνη στη Θεσσαλονίκη. Μετά το τέλος της εκδήλωσης δέχθηκε δολοφονική επίθεση σε κεντρικό δρόμο της πόλης από τρίκυκλο, στο οποίο επέβαιναν οι ακροδεξιοί Σπύρος Γκοτζαμάνης και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης. Τραυματίστηκε σοβαρά και πέθανε στις 27 Μαΐου 1963, σε ηλικία 51 ετών. Ο θάνατός του προκάλεσε αγανάκτηση στην κοινή γνώμη, οξύτατη πολιτική κρίση, αλλά και διεθνή κατακραυγή.
Η δολοφονία Λαμπράκη επιτάχυνε τις πολιτικές εξελίξεις. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αφού διερωτήθηκε «Ποιος κυβερνάει αυτό τον τόπο;» εγκατέλειψε την πρωθυπουργία και την πολιτική τον Ιούνιο του 1963 και αποσύρθηκε στο Παρίσι. Χιλιάδες νέοι ίδρυσαν τον πολιτικό οργανισμό «Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη», που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο προοδευτικό κίνημα της δεκαετίας του ’60. Πρώτος γραμματέας της οργάνωσης ανέλαβε ο Μίκης Θεοδωράκης.
Η ζωή και ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη ενέπνευσε τον συγγραφέα Βασίλη Βασιλικό στο περίφημο πολιτικό του μυθιστόρημα με τον τίτλο Ζ (Εκδόσεις Λιβάνη). Το 1969 μεταφέρεται με μεγάλη επιτυχία στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, με πρωταγωνιστές τον Υβ Μοντάν, τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν και την Ειρήνη Παπά.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης με την προσωπικότητα και τη δράση του παραμένει και σήμερα ένα σύμβολο της Δημοκρατίας και του αγωνιζόμενου ανθρώπου κατά της πολιτικής καταπίεσης.
Στις 28 Μαΐου έγινε στην Αθήνα η κηδεία του, την οποία παρακολούθησαν χιλιάδες λαού, ενώ ήδη βρίσκονταν σε εξέλιξη πολιτική κρίση, αφού παρά την επίσημη αστυνομική και κυβερνητική εκδοχή για τροχαίο ατύχημα, η κοινή γνώμη ήταν πεπεισμένη ότι ήταν δολοφονική ενέργεια, προσχεδιασμένη και οργανωμένη.
Η κηδεία πραγματοποιήθηκε σε τεταμένο κλίμα. Την παρακολούθησε πλήθος 500.000 ανθρώπων, φωνάζοντας τα συνθήματα «Λαμπράκη ζεις, εσύ μας οδηγείς», «Ζει, Ζει, Ζει» και «Κάθε νέος και Λαμπράκης».
Οι νέοι της εποχής, ίδρυσαν την «Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη», της οποίας πρώτος γραμματέας ήταν Ο Μίκης Θεοδωράκης. Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη ενέπνευσε τον Βασίλη Βασιλικό ώστε να γράψει το περίφημο πολιτικό μυθιστόρημα «Ζ», που το 1969 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Κώστα Γαβρά και κέρδισε 2 βραβεία Όσκαρ.