Η κωμωδία είναι ίσως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να ασκήσεις κριτική, έμμεσα ακόμα και πάνω στον ίδιο τον θεατή, αφού εμείς είμαστε εκείνοι που διαιωνίζουμε νοοτροπίες και καταστάσεις. Αυτό το μυστικό ήταν η συνταγή επιτυχίας του Αριστοφάνη, της πρώτης σωζόμενης κοινωνικοπολιτικής σάτιρας και η συνταγή που ακολουθεί ακόμα και σήμερα πιστά η επιθεώρηση.
Αυτήν την οικεία, Αριστοφανική αίσθηση μου άφησε ως επίγευση η εξαιρετική παράσταση «Οι Χαλασοχώρηδες», που θεατροποιεί το ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Αίσθηση γλυκόπικρη, καθώς κατά την διάρκεια γελάς αφειδώς με τραγελαφικές καταστάσεις που αναγνωρίζεις ο ίδιος στην ζωή σου και στην συνέχεια δαγκώνεσαι, ακριβώς γιατί βλέπεις πως κάποια πράγματα μένουν αναλλοίωτα αιώνες τώρα.
Παρόλ’ αυτά, η παράσταση «Οι Χαλασοχώρηδες» έρχεται θωπευτικά προς την μεριά του θεατή, χωρίς επικριτική ματιά ή διδακτισμούς, μα με μεράκι, φαντασία και συναίσθηση, κάτι που γίνεται φανερό και την στιγμή που ο Κώστας Παπακωνσταντίνου (ηθοποιός και σκηνοθέτης της παράστασης) σπάει την αφήγηση και απευθύνεται άμεσα στους θεατές, κατά την κληρονομιά της Αριστοφανικής «Παράβασης», μια στιγμή βαθιάς ειλικρίνειας και συγκίνησης. Κρατώντας αυθεντικό τον λόγο του κειμένου, η ομάδα των ταλαντούχων ηθοποιών ζωντανεύει επί σκηνής το διήγημα του Παπαδιαμάντη, που εξιστορεί την τελευταία εβδομάδα της προεκλογικής εκστρατείας των δύο επικρατέστερων κομμάτων στο νησί πριν από τις βουλευτικές εκλογές. Με τους ηθοποιούς να ερμηνεύουν μία πλειάδα χαρακτήρων, εκτός φυσικά από τους δύο κομματάρχες που ως το πρόσωπο της εξουσίας παραμένουν ίδιοι, είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις κάποιον αγαπημένο, μιας και όλοι τους έχουν στιγμές που λάμπουν και χαρακτήρες που θα τους θυμάσαι για μέρες.
Μετά την παράσταση είχα την χαρά να γνωρίσω την Αγγελική Μαρίνου, μία από τις δύο γυναίκες του θιάσου, που με εντυπωσίασε με την ενέργεια και το σκηνικό της εκτόπισμα. Η συζήτησή μας καταδεικνύει γιατί οι μικρές ομάδες αρχίζουν να κάνουν την διαφορά στην θεατρική ζωή της πόλης˙ γιατί δεν χρειάζεσαι φαντασμαγορικά σκηνικά και πλουμιστά κοστούμια για να κάνεις θέατρο, αλλά ήθος, καρδιά και να έχεις κάτι να πεις. Και «Οι Χαλασοχώρηδες», με την φρεσκάδα, την αυθεντικότητα και την φαντασία της ομάδας, είναι μια παράσταση που αξίζει να δείτε και για το κείμενο, αλλά και για το σκηνικό αποτέλεσμα.
Διαβάστε εδώ την συνέντευξη με την Αγγελική Μαρίνου. Την ευχαριστώ και της εύχομαι καλή συνέχεια!
Καταρχάς να σας συγχαρώ πρώτον για την επιλογή σας, να ανεβάσετε ένα τέτοιο κείμενο και δεύτερον για την σκληρή δουλειά σας που δικαιώνει το αποτέλεσμα: μια παράσταση με πολύ ενθουσιασμό, ενέργεια και αστείρευτη φαντασία. Πώς προέκυψε η δική σας συνεργασία στην συγκεκριμένη παραγωγή;
Είχα συνεργαστεί με τον Κώστα Παπακωνσταντίνου τα προηγούμενα δύο χρόνια στον «Γλάρο» και την «Υπόθεση Εργασίας» που ανεβάσαμε με την ομάδα Pequod. Όταν λοιπόν, ο Κώστας ψάχνοντας αυτή τη φορά να κάνει κάτι δικό του, ανακάλυψε τους Χαλασοχώρηδες, το έδωσε σε μένα και την Ροζαμάλια Κυρίου για να πούμε την γνώμη μας. Ενθουσιαστήκαμε και τον παροτρύναμε να ξεκίνησει αμέσως. Στην αρχή του είπαμε μήπως πρέπει να αναζητήσει μόνο άντρες ηθοποιούς, αλλά επέμενε ότι η γυναικεία ενέργεια ήταν απαραίτητη στην παράσταση και ότι πλέον οι εκλογές είναι και γυναικεία υπόθεση!
Ευτυχώς τον ακούσατε γιατί και οι δύο ήσασταν μοναδικές! Καθοδόν προς την παράστασή σας, ευχόμουν να ακούσω αυτούσιο τον λόγο του Παπαδιαμάντη και ένα χαμόγελο ευτυχίας ζωγραφίστηκε το πρόσωπό μου με το που άκουσα τις πρώτες μόλις φράσεις του έργου. Πώς αντιμετωπίσατε αυτήν την διπλή πρόκληση: αφενός ενός γλωσσικού ιδιώματος που δυσκολεύει στην εποχή μας και αφετέρου το γεγονός πως ο λόγος είναι αφηγηματικός και όχι καθαρά διαλογικός. Πώς αντιδράει συνήθως το κοινό σε όλο αυτό;
Τα τελευταία χρόνια έχουν ανέβει πολλές παραστάσεις στην Αθήνα, τόσο του Παπαδιαμάντη, όσο και του Βιζυηνού και του Ροΐδη και πολλές από αυτές παίχτηκαν παραπάνω από μία σεζόν κερδίζοντας το ενδιαφέρον του κοινού. Το δικό μας στοίχημα δεν ήταν το γλωσσικό ιδίωμα, αλλά το πώς να αποδώσουμε τα αφηγηματικά μέρη του διηγήματος χωρίς ρόλο αφηγητή. Μοιράσαμε το κείμενο στους ρόλους, σαν να ήταν ατάκες θεατρικού έργου, διατηρώντας όμως το τρίτο πρόσωπο της αφήγησης. Καταφέραμε έτσι δύο πράγματα: να ζωντανέψει θεατρικά το κείμενο και να μετατραπούν οι σκέψεις των ηρώων και του συγγραφέα σε δημόσιο λόγο. Από την ζεστή ανταπόκριση του κοινού, το εγχείρημα φαίνεται πως πέτυχε! Οι θεατές γελούν, σχολιάζουν, προβληματίζονται και το πιο ωραίο είναι ότι μετά μοιράζονται τις σκέψεις τους μαζί μας. Έχουμε κάνει πολλούς καινούριους φίλους με αυτήν την παράσταση!
Η σκηνογραφία σας δίνει μεγάλη ελευθερία για σκηνικές αλλαγές και μια σκηνοθετική ποικιλία με πολλά χαριτωμένα ευρήματα. Υπήρχε εξαρχής ξεκάθαρος σκηνοθετικός στόχος ή δουλέψατε αυτοσχεδιαστικά;
Η σκηνοθεσία έθεσε τη βάση, την ιδέα δηλάδή της απουσίας του αφηγητή και την μεταμόρφωση της σε μία τριτοπρόσωπη αφήγηση. Από εκεί και έπειτα τα υπόλοιπα είναι αποτέλεσμα πολλών προβών, πολλών αυτοσχεδιασμών και πολύ παιχνιδιού! Σίγουρα υπήρχε μια επίβλεψη, ώστε όλα να υπηρετούν το κείμενο και αυτό που θέλουμε να πούμε με αυτό, αλλά βρίσκω την λέξη ελευθερία που αναφέρατε πολύ ταιριαστή, γιατί ήταν και η επιθυμία του Κώστα. Να μπορεί ο καθένας να προτείνει, να συνδιαμορφώνει και να προσθέτει στην παράσταση αυτό που του ταιριάζει και κυριώς αυτό με το οποίο περνάει και νιώθει καλά. Η ίδια γραμμή ακολουθήθηκε και με τους συντελεστές. Σε τέτοιου είδους παραγωγές μικρών ομάδων, όπου τα έξοδα παραμένουν πολλά, αλλά οι μισθοί και τα έσοδα είναι πάντα αμφίβολα, είναι ζητούμενο αυτό που κάνουμε να μας γεμίζει και να μας εκφράζει όλους.
Εσάς σας απολαύσαμε σε μια πληθώρα χαρακτήρων (μία γυναίκα και οι υπόλοιποι όλοι άντρες). Ποιος είναι ο αγαπημένος χαρακτήρας που υποδύεστε;
Ο αγαπημένος μου είναι ο υποψήφιος βουλευτής Αλικιάδης! Δεν μπορούσα να πιστέψω όταν το διάβαζα, ότι υπόσχεται ακριβώς τα ίδια πράγματα που θα υποσχόταν σήμερα κάποιος υποψήφιος για να κερδίσει ψήφους στην επαρχία! Όταν παίξαμε στην Πατρα και είπα τα λόγια «Εν πρώτοις, υπήρχεν η εθνική οδός, η προκηρυσσομένη εκάστοτε ως μέλλουσα να κατασκευασθεί παρά την πρωτεύουσαν της επαρχίας πόλιν» έκανα παύση και κοίταξα το κοινό σοκαρισμένη, γιατί σε μία «υπό κατασκευήν» ακόμη εθνική οδό είχαμε ταξιδέψει και εμείς για να φτάσουμε εκεί…και μάλιστα σε μία με πολλά διόδια!
Ο σατιρικός λόγος –για μένα προσωπικά– πάντα κρύβει και μία πίκρα, σαν να εκπηγάζει από μία πληγή, που έχει ανάγκη να διακωμωδήσει αυτό που την πονάει. Το γεγονός πως όλα αυτά που ακούμε τα ζούμε περισσότερο από έναν αιώνα μετά, σας κάνει απαισιόδοξη; Δεν θα αλλάξει ποτέ λοιπόν το ελληνικό πολιτικό τοπίο;
Το τοπίο δεν μπορεί να αλλάξει αν δεν αλλάξουμε εμείς. Και εμείς θα αλλάξουμε όταν κατανοήσουμε τι είναι αυτό που διαιωνίζει νοοτροπίες και καταστάσεις. Αυτό μας τράβηξε και στους Χαλασοχώρηδες. Ο Παπαδιαμάντης περιγράφει τη συμπεριφορά των ανθρώπων αλλά δεν κρίνει αυτούς. Κρίνει τις αξίες πάνω στις οποίες είναι δομημένο το σύστημα. Ίσως όταν διακωμωδούμε αυτό που μας πονάει, το φέρνουμε πιο κοντά μας, στα μέτρα μας και έτσι νιώθουμε ότι μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε κιόλας.
Εκτός από τους Χαλασοχώρηδες, συμμετέχετε και στην Τελεία, μια ξεχωριστή παιδική παράσταση που παρουσιάζεται κάθε Κυριακή στο Θέατρο Skrow. Είναι διαφορετικό να ετοιμάζεις μια παράσταση για παιδιά;
Η προετοιμασία,η φροντίδα, η δουλειά, οι πρόβες δεν αλλάζουν με βάση τον αποδέκτη. Μια παιδική παράσταση απαιτεί την ίδια σοβαρότητα και προσήλωση και μάλιστα περισσότερη, καθώς τα παιδιά είναι αμείλικτα και αν δεν τους αρέσει αυτό που βλέπουν δεν θα διστάσουν καθόλου να στο πουν και να στο δείξουν αμέσως. Αυτό που είναι για μένα διαφορετικό είναι η ενέργεια που εισπράττεις από τα παιδιά την ώρα της παράστασης: τα ορθάνοιχτα μάτια και αυτιά που είναι έτοιμα να ρουφήξουν τα πάντα, τα γενναιόδωρα χαμόγελα και η αθωωότητά τους που βουτάει κατευθείαν στον κόσμο της φαντασίας και σε παρασύρει και εσένα! Στο Skrow Theater μάλιστα, που η απόσταση σκηνής-θεατή είναι πιο μικρή, η αμεσότητα που έχουμε με τα παιδιά το κάνει αυτό όλο πιο ζεστό και όταν τελειώνει η παράσταση τρέχουν κατευθείαν πάνω μας!
Με τι συναισθήματα θα θέλατε να φεύγει ο θεατής μετά από μια παράσταση; Ποιος είναι ιδανικά για εσάς ο ρόλος του θεάτρου;
Το θέατρο θα έπρεπε να είναι για όλους, να μπορούν να έχουν πρόσβαση όλοι και να το εντάσσουν με κάποιο τρόπο στη ζωή τους. Το θέατρο, οι άνθρωποι του δηλαδή, σε τέτοιες κυρίως εποχές, πρέπει να αφουγκράζονται την κοινωνία, να θέτουν ερωτήματα και να νιώθουν την ανάγκη να τα μοιραστούν με τους άλλους. Ο θεατής θα ήθελα όταν τελειώνει η παράσταση, να νιώθει ότι κάτι έχει διαπεράσει την προσωπική του πανοπλία και όταν ανάψουν τα φώτα της πλατείας να σηκώσει το βλέμμα και να αναζητήσει το βλέμμα των άλλων ανθρώπων.
Λιάνα Μεσάικου
Η παράσταση “Οι Χαλασοχώρηδες” παρουσιάζεται στο Θέατρο Altera Pars, Μ. Αλεξάνδρου 123 στον Κεραμεικό, κάθε Σάββατο στις 21:15 και κάθε Κυριακή στις 6:30.
Συμμετέχουν οι ηθοποιοί: Δημοσθένης Ξυλαρδιστός (με στιβαρή ενέργεια και έντονο ταμπεραμέντο σε ρόλους όπως ταβερνιάρης, ελληνοδιδασκαλος, τοκογλυφος), Παναγιώτης Σούλης (με υπόγεια δύναμη που ξεχώρισε ως Χαρτουλάριος και ως υποτακτικός στην γυναίκα του σύζυγος), Ροζαμάλια Κυρίου (χάρμα οφθαλμών στον τρισχαριτωμένο καπετάν Νικολάκη και σε όλους τους χαρακτήρες), Ελισσαίος Βλάχος (αχόρταγα γλειώδης πολιτικάντης στον ρόλο του Λάμπρου του Βατούλα), Παύλος Εμμανουηλίδης (ο έτερος κομματαρχης Μανώλης Πολύχρονος, εξίσου γαλίφης σε βαθμό απελπισίας), Κώστας Παπακωνσταντίνου (μονόλογος παράβασης και σκηνοθέτης επίσης της παράστασης) και Αγγελική Μαρίνου (που με απίστευτη ευκολία μεταπηδά από την υστεριάζουσα σύζυγο στον ανατριχιαστικό για αυτά που υπόσχετη και το προφίλ ευεργέτη που λανσάρει, βουλευτή Αλικιάδη)