Μέχρι και τρία εκατομμύρια θάνατοι θα μπορούσαν να αποφευχθούν κάθε χρόνο, αν δεν είχαν συμβεί ιατρικά λάθη. Υπολογίζεται ότι λάθη στη διάγνωση ευθύνονται για το 16% των βλαβών που προκαλούνται στο πλαίσιο της παροχής ιατρικών υπηρεσιών και πρόκειται για βλάβες που θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί.
Διαγνωστικό λάθος είναι μια διάγνωση που καθυστερεί, είναι εσφαλμένη, παραλείπεται ή κοινοποιείται εσφαλμένα και μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδρομής του ασθενούς μέσα στο σύστημα υγείας.
Στη μείωση του λάθους αυτού, μπορούν να συμβάλλουν στοχευμένες παρεμβάσεις από το σύνολο των εμπλεκομένων στην παροχή υπηρεσιών υγείας, από τις ρυθμιστικές αρχές που χαράσσουν την πολιτική υγείας, τις διοικήσεις των φορέων υγείας και τους υγειονομικούς, τις ρυθμιστικές αρχές για τα ιατρικά προϊόντα και τους κατασκευαστές τους, αλλά και με την ενεργό συμμετοχή των ασθενών, των οικογενειών τους και της κοινωνίας των πολιτών.
Μέχρι 7 εκατ. χειρουργικοί ασθενείς βιώνουν σημαντικές βλάβες σε ετήσια βάση και από αυτούς το ένα εκατομμύριο χάνει τελικά τη ζωή του, όχι από τη χειρουργική πράξη, αλλά από θέματα διαχείρισης
Στα χειρουργεία γίνονται τα περισσότερα … διοικητικά λάθη!
Τα παραπάνω επισημαίνονται σε έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) με αφορμή την έναρξη εκστρατείας για την παγκόσμια ημέρα ασφάλειας ασθενών, με μήνυμα «Να το κάνουμε σωστά, να το κάνουμε ασφαλές». Στοχεύοντας στη «βελτίωση της διάγνωσης για την ασφάλεια των ασθενών» ο ΠΟΥ τονίζει ότι ο καθένας μπορεί να διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στη μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων των λαθών στη διάγνωση.
«Η σωστή διάγνωση, τη σωστή στιγμή, είναι η βάση της ασφαλούς και αποτελεσματικής περίθαλψης. Αντίθετα, λάθος διαγνώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή βλάβη, ακόμη και θάνατο. Η μείωση του κινδύνου της λάθος διάγνωσης, απαιτεί συνεργασία των ρυθμιστικών αρχών, των υγειονομικών, του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και, κυρίως, των ασθενών και των οικογενειών τους», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ Δρ Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους.
Σύμφωνα με την έκθεση του ΠΟΥ, οι περισσότεροι ενήλικες θα αντιμετωπίσουν τουλάχιστον ένα διαγνωστικό λάθος στη διάρκεια της ζωής τους, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε κακή υγεία για μεγάλο χρονικό διάστημα, αυξημένο κόστος περίθαλψης ή ακόμη και θάνατο που θα μπορούσε να προληφθεί.
Συγκεκριμένα, το 12% των ασθενών υφίσταται βλάβη σε διάφορες δομές του συστήματος υγείας εξαιτίας επισφαλούς περίθαλψης που μπορεί να οδηγήσει σε αναπηρία ή και θάνατο. Το κόστος των λαθών αυτών είναι πάνω από 3 εκατομμύρια ζωές και το 12,6% των πόρων που διατίθενται στα συστήματα υγείας, απορροφώντας 878 δις. δολ. σε τιμές 2018 ή το 1,4% του ΑΕΠ της κάθε χώρας.
Στους ηλικιωμένους, το ποσοστό αυξάνεται στο 16%, κυρίως λόγω της πολυνοσηρότητας, των σοβαρότερων παθήσεων και της μειωμένης λειτουργικότητας, που μπορεί να οδηγήσει σε ιατρικές παρεμβάσεις που δεν χρειάζονται, προκαλώντας επιπλοκές και μεγαλύτερο χρόνο νοσηλείας. Ανάλογα με το εύρος της βλάβης, το ποσοστό των ηλικιωμένων που υφίσταται κάποιο ιατρικό λάθος κυμαίνεται από 6 -60% όταν σε αυτό συμπεριληφθούν οι πτώσεις, οι κρίσεις πανικού και η ακράτεια.
Αντίστοιχα, στα παιδιά, τα ανεπιθύμητα συμβάντα κυμαίνονται από 3,8% – 53,8% σε γενικά νοσοκομεία, και μεταξύ 6,9% – 91,6% σε μονάδες εντατικής.
Παγκοσμίως, 1 στους 20 ασθενείς υποφέρει από βλάβες που μπορούν να προληφθούν από τη φαρμακευτική αγωγή, γεγονός που αποτελεί σημαντική πρόκληση σε όλα τα συστήματα περίθαλψης. Συγκεκριμένα, πάνω από τις μισές βλάβες (53%) ξεκινούν από το στάδιο της συνταγογράφησης, αναδεικνύοντας την κρίσιμη ανάγκη για βελτίωση των πρακτικών ασφάλειας των φαρμάκων.
Τα περισσότερα λάθη
Τα υψηλότερα ποσοστά βλαβών όμως συμβαίνουν στις μονάδες εντατικής θεραπείας, στα τμήματα επειγόντων περιστατικών και στα χειρουργεία και αντίστοιχα εκεί παρατηρούνται και τα υψηλότερα ποσοστά βλαβών που θα μπορούσαν να προληφθούν.
- Στις εντατικές, τα επεισόδια όπου ο ασθενής έχει υποστεί σοβαρή βλάβη υπολογίζονται σε 80,5 περιστατικά ανά 1000 ημέρες ασθενών, με το 13% των επεισοδίων αυτών να είναι απειλητικά για τη ζωή ή θανατηφόρα.
- Στα επείγοντα, τα λάθη κυμαίνονται από 0,2% – 6% με το 36-71% αυτών να μπορούσαν να προληφθούν. Τα κυριότερα προβλήματα εδώ είναι η διαχείριση των περιστατικών, η διάγνωση και η φαρμακευτική αγωγή. Όμως η βλάβη σχετίζεται σε ποσοστό 65% στη φαρμακευτική αγωγή, το 15% σε άλλες μορφές περίθαλψης, το 14% σε ιατρικές συσκευές και ένα 6% σε χειρουργικά ή διαδικαστικά ζητήματα.
- Στα χειρουργεία, το 14,4% των ασθενών έχει υποστεί κάποια βλάβη, όταν το 5,2% αυτών θα μπορούσε να έχει προληφθεί. Επιπλοκές συμβαίνουν στο ένα τέταρτο των ασθενών που χειρουργούνται, ποσοστό που αντιστοιχεί στα μισά ανεπιθύμητα περιστατικά στους ασθενείς που νοσηλεύονται. Εκτιμήσεις αναφέρουν πως μέχρι 7 εκατ. χειρουργικοί ασθενείς βιώνουν σημαντικές βλάβες σε ετήσια βάση και από αυτούς το ένα εκατομμύριο χάνει τελικά τη ζωή του, όχι από τη χειρουργική πράξη, αλλά από θέματα διαχείρισης, όπως λάθος ή καθυστερημένη θεραπεία και διαγνωστικά λάθη και καθυστερήσεις.
- Στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, εκτιμάται ότι το 7% των ασθενών βιώνουν βλάβη και το 3% θα μπορούσε να προληφθεί, αν και υπάρχουν μελέτες που αυξάνουν το ποσοστό μέχρι και στο 40%. Το 90% των προβλημάτων στην εξωνοσοκομειακή περίθαλψη αφορούν λάθος διάγνωση το 60,8%, λάθος φαρμακευτική αγωγή κατά 25,7% και καθυστερημένη παραπομπή στον ειδικό γιατρό κατά 10,8%
Πολιτικές πρόληψης
Με τα δεδομένα αυτά, ο ΠΟΥ επισημαίνει ότι οι πολιτικές υγείας θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι υπάρχουν και εφαρμόζονται κατάλληλες κατευθυντήριες οδηγίες σε κάθε χώρα, αλλά και ότι διατίθενται οι απαραίτητοι πόροι.
Οι υπεύθυνοι υγειονομικών δομών και προγραμμάτων θα πρέπει να δημιουργούν ασφαλή και ευνοϊκά περιβάλλοντα εργασίας, να προωθούν τη συνεχή βελτίωση και να διασφαλίζουν ότι εφαρμόζονται επαρκή συστήματα ελέγχου, πρότυπα και διαδικασίες. Θα πρέπει επίσης να διασφαλίζουν ότι τα διαγνωστικά μέσα και οι τεχνολογικές υποδομές συντηρούνται καλά, αλλά και να δημοσιοποιούν άμεσα τα σχόλια των χρηστών στον κατασκευαστή για τη βελτίωση των συστημάτων.
Σε ατομικό επίπεδο, οι ασθενείς και οι οικογένειές τους θα πρέπει να συμμετέχουν προληπτικά στη διαγνωστική διαδικασία αναφέροντας τα συμπτώματά τους και το πλήρες ιατρικό τους ιστορικό, κάνοντας ερωτήσεις, εκφράζοντας τις ανησυχίες τους και παρακολουθώντας τα αποτελέσματα των εξετάσεων.
Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας θα πρέπει να εμπλέκουν ενεργά τους ασθενείς τους ενσωματώνοντας παράλληλα την αριστεία σε κάθε στάδιο της διαγνωστικής διαδικασίας.