Αμηχανία, ντροπή και δυσφορία προκαλεί η ακράτεια ούρων, πάθηση που “προτιμά” τις γυναίκες. Και παρότι επιβαρύνει δραματικά την ποιότητα ζωής τους, λιγότερες από τις μισές αναζητούν ιατρική βοήθεια.
Η ακράτεια διαπιστώνεται όταν υπάρχει οποιαδήποτε βαθμού απώλεια ούρων χωρίς τη θέληση του ασθενούς και για το λόγο αυτό η διάγνωση μπορεί να γίνει με τη δοκιμασία του βήχα, που επιβεβαιώνει το πρόβλημα.
Περίπου το 10-30% του γενικού πληθυσμού πάσχει από ακράτεια, η συχνότητά της όμως είναι μεγαλύτερη (έως και 62%) σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες (όπως π.χ. σε ανθρώπους που ζουν σε ιδρύματα).
«Παρά την αυξημένη συχνότητα του φαινομένου, και την σημαντική επιβάρυνση της ποιότητας ζωής, κάτω από το 50% των γυναικών αναζητούν ιατρική βοήθεια, μια αντιμετώπιση που εκ των προτέρων, είναι λάθος», επισήμανε στο in.gr ο Καθηγητής Ουρολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Ηρακλής Μητσογιάννης.
Η ακράτεια δεν σκοτώνει, όμως η επιβάρυνση της ποιότητας ζωής είναι εξαιρετικά μεγάλη
O καθηγητής Ουρολογίας ΕΚΠΑ Ηρακλής Μητσογιάννης
Γένους θηλυκού
Στους άνδρες η ακράτεια δεν είναι τόσο συχνή, συμβαίνει μετά από επέμβαση ριζικής προστατεκτομής και πρόκειται για ακράτεια προσπαθείας.
Στις γυναίκες, η συχνότητα αυξάνεται με την ηλικία, κυρίως μετά την εμμηνόπαυση, γιατί οι δομές του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος εξαρτώνται από τα οιστρογόνα που μειώνονται δραστικά με την εμμηνόπαυση. Τότε, οι δομές (μύες, σύνδεσμοι, βλεννογόνοι) ατροφούν. Αυτή η αλληλουχία, φέρνει αδυναμία συγκράτησης των ούρων.
Επίσης η παχυσαρκία και το μεταβολικό σύνδρομο, δημιουργούν μεγάλη πίεση από το σπλαχνικό λίπος, κατά τις φάσεις όπου αυξάνεται η ενδοκοιλιακή πίεση. Πρόκειται για ακράτεια προσπαθείας, σε υπέρβαρες ή παχύσαρκες γυναίκες, ακόμη και πριν την εμμηνόπαυση, και σε αυτές τις περιπτώσεις η πρώτη συμβουλή είναι η απώλεια βάρους.
Ακράτεια προσπαθείας μπορούν ακόμη να προκαλέσουν ο τοκετός ή και η πολυτοκία, γιατί πολλές φορές κατά τη διάρκεια του τοκετού προκαλούνται βλάβες στις δομές του πυελικού εδάφους (μυών, νεύρων, συνδετικού ιστού). Στις περιπτώσεις αυτές δημιουργούνται μυϊκά ελλείμματα που προκαλούν πρόπτωση ή και ακράτεια ούρων.
Τύποι ακράτειας
«Κατά τη διάγνωση είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί τι τύπος ακράτειας είναι», τόνισε ο κ. Μητσογιάννης, «γιατί υπάρχει διαφορετική θεραπευτική αντιμετώπιση».
Οι κυριότεροι τύποι είναι η επιτακτική ακράτεια, που συνοδεύεται από έντονη και απότομη επιθυμία για ούρηση και «στο δρόμο για την τουαλέτα να χάνει ούρα» – είναι ο τύπος που επικρατεί στους άνδρες – και η ακράτεια προσπαθείας, που είναι πιο συχνή στις γυναίκες και συμβαίνει κατά τη διάρκεια άσκησης, γυμναστικής, χορού ή όταν σηκώνουμε βάρος. Οι δύο αυτοί τύποι έχουν τελείως διαφορετικό μηχανισμό. Βεβαίως υπάρχουν και μικτές μορφές που αποτελούν σύνθετο πρόβλημα.
«Στην επιτακτική, υπάρχουν διάφορες θεωρίες γιατί γίνεται: μια υπόθεση είναι ότι υπάρχει αυξημένη δραστηριότητα των νευρικών ινών και στέλνονται κεντρομόλα ερεθίσματα από την κύστη στο κεντρικό νευρικό σύστημα, το οποίο αδυνατεί να τα διαχειριστεί και να αναστείλει το αίσθημα της ούρησης, ενώ όλα αυτά θα έπρεπε να λειτουργούν κανονικά. Άλλη υπόθεση είναι ότι φταίει το ουροθήλιο, τοπικοί παράγοντες στην κύστη, ισχαιμία, φλεγμονή ή τα μικρόβια που υπάρχουν φυσιολογικά στην κύστη μας… Υπάρχει πληθώρα εξηγήσεων», σημείωσε ο Καθηγητής.
Συνεχίζοντας στην ακράτεια προσπαθείας, ανέφερε πως εδώ, υπάρχει πιθανή υπερκινητικότητα της ουρήθρας και δεν μπορεί να υπάρξει συγκράτηση ή υπάρχει ατροφία του σφιγκτηριακού μηχανισμού. Π.χ. σε μια υστερεκτομή, μπορεί να προκληθεί υπερκινητική ουρήθρα αν δεν στηριχθεί καλά το κολπικό κολόβωμα.
Στους άνδρες τα πράγματα είναι διαφορετικά. Συνήθως πρόκειται για επιτακτική ακράτεια, με την πάροδο της ηλικίας και λόγω της υπερπλασίας του προστάτη, μπορεί να έχουμε μια υπερδραστηριότητα της κύστης. Η ακράτεια προσπαθείας στους άνδρες μπορεί να συμβεί μετά από επέμβαση ριζικής προστατεκτομής για καρκίνο του προστάτη.
Επιπτώσεις
Οι επιπτώσεις της ακράτειας είναι τεράστιες, σημείωσε ο κ. Μητσογιάννης, παραπέμποντας σε ένα σκίτσο, όπου άτομα με ακράτεια αποφεύγουν να βγαίνουν έξω γιατί είναι εξαρτημένοι από μια τουαλέτα.
«Οι πάσχοντες από ακράτεια ούρων, νιώθουν κατάθλιψη και απώλεια αυτοεκτίμησης, έχουν σεξουαλικά προβλήματα εξαιτίας της απώλειας ούρων κατά τη διάρκεια, και μειώνεται η παραγωγικότητά τους στην εργασία. Πρόκειται για μια κατάσταση που δεν σκοτώνει, όμως η επιβάρυνση της ποιότητας ζωής είναι εξαιρετικά μεγάλη», σημείωσε ο καθηγητής.
Θεραπείες
Οι θεραπείες μπορεί να είναι φαρμακευτικές ή χειρουργικές, ενώ υπάρχει και η εκπαίδευση του πάσχοντα, ώστε να μπορέσει να ελέγξει την κατάσταση καλύτερα.
Επιτακτική ακράτεια
Στην επιτακτική ακράτεια, προβλέπεται συνδυασμός θεραπειών συμπεριφοράς (αλλαγή του τρόπου ζωής και εκπαίδευση της κύστης) με φαρμακευτική αγωγή. Η συμβουλή αφορά τον περιορισμό των ουσιών που επιδεινώνουν το πρόβλημα, όπως ο καφές και τα οινοπνευματώδη ποτά ή τα πικάντικα φαγητά, που έχουν άμεση επίδραση στο ουροθήλιο και ερεθίζουν την κύστη.
Για την αποφυγή της νυκτουρίας, η συμβουλή είναι να περιορίζεται μετά τις 8 μμ η πρόσληψη υγρών και, για να μην σηκώνεται τη νύχτα, να ουρεί πριν τη νυχτερινή κατάκλιση.
Όσο για την εκπαίδευση της κύστης, συμβουλεύεται όταν έχει έντονη επιθυμία για ούρηση, να «σφιχτεί», ώστε να ανασταλεί η επιθυμία. Κάποιες φορές το αίσθημα εξαφανίζεται μέχρι να φτάσουν στην τουαλέτα, κάποιες φορές όμως, δεν το πετυχαίνουν.
«Οι συμβουλές συμπεριφοράς, είναι καλές όταν συνδυάζονται μόνο με φάρμακα», παρατήρησε ο καθηγητής, σημειώνοντας πως υπάρχουν δύο κατηγορίες φαρμάκων για επιτακτική ακράτεια, τα αντιμουσκαρινικά, αντιχολινεργικοί παράγοντες, παλαιά φάρμακα που μειώνουν την επιτακτικότητα, καθυστερούν την επιθυμία και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής. Προκαλούν όμως ξηροστομία, δυσκοιλιότητα και άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να τα σταματούν, καθώς η αποτελεσματικότητα φτάνει μέχρι 70%, που για κάποιους ασθενείς δεν είναι αρκετή.
Η δεύτερη κατηγορία είναι οι β3 αγωνιστές, όπως η μιραμπεγκρόνη, οι οποίοι έχουν τελείως διαφορετικό μηχανισμό. Χαλαρώνουν τον μυ της κύστης, ώστε να μην θέλουμε τόσο συχνά να ουρήσουμε. Γενικά, είναι ασφαλή φάρμακα και αντενδείκνυνται μόνο στην κακοήθη υπέρταση.
Υπάρχει βέβαια και η δυνατότητα συνδυασμού τους, ενώ αν αποτύχουν, η αλλαντική τοξίνη, έχει και εδώ εφαρμογή. Η τοξίνη κάνει χημική απονεύρωση του εξωστήρα με αποτέλεσμα την παράλυσή του για 6-8 μήνες, γεγονός που οδηγεί σε εντυπωσιακή, πολλές φορές, βελτίωση. Από τις παρενέργειες θα πρέπει να αναφερθούν η ουρολοίμωξη και η επίσχεση των ούρων, που δεν είναι ιδιαίτερα συχνή, καθώς η δόση της τοξίνης είναι μικρή.
Υπάρχουν και βαρύτερες επεμβάσεις, οι οποίες όμως γίνονται πολύ σπάνια.
Ακράτεια προσπαθείας
Στην ακράτεια προσπαθείας, η συντηρητική συμβουλή είναι η απώλεια βάρους και οι ασκήσεις του πυελικού εδάφους. Χρήσιμο είναι αυτές να γίνονται με ειδικές φυσικοθεραπεύτριες ώστε να αναγνωριστεί ποιος είναι ο μυς που πρέπει να ενισχυθεί (σφιγκτήρας).
Σε ότι αφορά τα φάρμακα, η ντουλοξετίνη έχει χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με τις ασκήσεις του πυελικού εδάφους, η βελτίωση όμως που επιφέρει είναι προσωρινή και χρειάζεται μεγάλη προσοχή κατά τη διακοπή της, γιατί είναι αντικαταθλιπτικό.
Στις πιο βαριές περιπτώσεις μπορεί η ασθενής να χειρουργηθεί.
Τα τελευταία χρόνια εφαρμόζονται κολπικές ταινίες χωρίς τάση, που τοποθετούνται υποουρηθρικά, με μια τομή στον κόλπο. Πρόκειται για ελάχιστα επεμβατική μέθοδο με πάρα πολύ καλή αποτελεσματικότητα, της τάξης του 90%, και μετά από μακροχρόνια παρακολούθηση, γιατί ενισχύουν την υποστήριξη της ουρήθρας που έχει μειωθεί.
Στους άνδρες, όταν παρατηρείται ακράτεια προσπαθείας, μετά από ριζική προστατεκτομή, αλλάζουν και εκεί οι ανατομικές σχέσεις και ο σφιγκτήρας δεν είναι ικανός να κρατήσει τα ούρα. Πρόκειται για μια πολύ ενοχλητική κατάσταση για τους άνδρες. Και εδώ εφαρμόζονται οι ταινίες, όμως με τάση αυτή τη φορά, για να σφίγγουν την ουρήθρα. Σε περιπτώσεις μέτριας ακράτειας, η αποτελεσματικότητα των ταινιών δεν ξεπερνά το 50-70%. Στις σοβαρότερες περιπτώσεις ανδρικής ακράτειας προσπαθείας ενδείκνυται η τοποθέτηση τεχνητού σφιγκτήρα.