Στη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, τις ΗΠΑ, η υγεία δεν είναι απλώς εμπόρευμα, αλλά προνόμιο όσων έχουν να πληρώσουν. Πάνω από 30% των πολιτών 19-64 ετών είναι υπο-ασφαλισμένοι ή εντελώς ανασφάλιστοι, ενώ το 12% είχε κενά στην ιατροφαρμακευτική ασφάλιση τον τελευταίο χρόνο (έρευνα Commonwealth Fund). Σχεδόν οι τρεις στους πέντε υπο-ασφαλισμένους ενήλικες αποφεύγουν να πάνε στο γιατρό ή να κάνουν εξετάσεις λόγω κόστους.
Ακόμα και για όσους έχουν ασφάλιση, μια έκτακτη νοσηλεία ή ένα πρόβλημα υγείας μπορεί να σε οδηγήσει σε σοβαρά χρέη ή ακόμα και χρεοκοπία, ενώ πάνω από 100 εκατ. Αμερικανοί αποπληρώνουν ιατρικά χρέη. Οι δύο στους τρεις ασφαλισμένους αναφέρουν ότι δυσκολεύονται να πληρώσουν τη συμμετοχή τους σε ιατρικά έξοδα.
Σε αυτό περιβάλλον δεν είναι να απορεί κανείς που οι ασφαλιστικές της υγείας είναι από τις πιο μισητές, αφού οι πρακτικές τους για να αποφύγουν να αποζημιώσουν τους ασφαλισμένους (delay – deny – defend), πλήττουν εκατομμύρια οικογένειες. Το κύμα δημόσιας συμπάθειας στον Λουίτζι Μαντζιόνε, τον συλληφθέντα για τη δολοφονία του CEO της ασφαλιστικής United Healthcare, δείχνει ότι οι ανισότητες στην υγεία είναι πηγή βαθιάς κοινωνικής δυσαρέσκειας, δικαιολογώντας στη συνείδηση του κόσμου ακόμα και πράξεις ατομικής τρομοκρατίας.
Όσα συμβαίνουν σήμερα στις ΗΠΑ δεν είναι παρά σε πιο ακραία μορφή η συμπύκνωση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και της ιδιωτικοποίησης της υγείας. Τι συμβαίνει όμως στον υπόλοιπο, ανεπτυγμένο κόσμο;
Η Ελλάδα πρωταθλήτρια στις ιδιωτικές δαπάνες υγείας
Η τελευταία παγκόσμια έκθεση του ΟΟΣΑ για την υγεία, έδειξε ότι η Ελλάδα είναι πρωταθλήτρια στις ιδιωτικές δαπάνες υγείας – με το 33% εξ αυτών να αφορά άμεσες ιδιωτικές πληρωμές ποσοστό υπερδιπλάσιο από το μέσο όρο της ΕΕ (15%). Αντίστοιχα, με βάση την έκθεση για τη χώρα μας του 2023 (στοιχεία 2021), η Ελλάδα έχει διέθεσε λιγότερο από το ήμισυ των μέσου όρου των συνολικών δαπανών για την υγεία σε ολόκληρη την ΕΕ (1874 ανά άτομο, έναντι 4.029 στην ΕΕ). Εξ αυτών, σχεδόν το 38% αφορά ιδιωτικές δαπάνες υγείας, έναντι λιγότερο από 18% στην ΕΕ.
Το μεγαλύτερο μέρος των ιδιωτικών δαπανών έχει τη μορφή άμεσων ιδιωτικών πληρωμών (33 %), ποσοστό που υπερβαίνει κατά πολύ τον μέσο όρο της ΕΕ (15 %).
Αντίστοιχα, την ίδια χρονιά στην Ελλάδα τα ποσοστά των αναφερόμενων μη ικανοποιούμενων αναγκών για ιατρική περίθαλψη άγγιξαν το 9% – ποσοστό τετραπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ (2,2%). Στη φετινή έκθεση του ΟΟΣΑ, με στοιχεία για το 2023, τα ποσοστά του πληθυσμού με αναφερόμενες μη ικανοποιούμενες ανάγκες υγείας αγγίζουν στην Ελλάδα αθροιστικά το 11,6%. Από αυτούς το 9,4% ανέφερε ως βασικό λόγο το υπερβολικά υψηλό κόστος. Πρόκειται μακράν για το υψηλότερο ποσοστό σε όλη την ΕΕ. Ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 2,3% εκ των οποίων μόλις το 1% αναφέρει ως αιτία το υψηλό κόστος.Ακόμα υψηλότερα ειναι τα ποσοστά όσων δεν μπορούν να καλύψουν ιατρικές εξετάσεις, που φτάνουν το 16,7% στο γενικό πλυθσμό στην Ελλάδα, έναντι 3,3% στην ΕΕ.
Επισκέψεις στον γιατρό
Ένας δείκτης που αντικατοπτρίζει εμμέσως το πόσο προβάσιμο ή μη είναι το σύστημα υγείας, αλλά και ευρύτερα το προφίλ υγείας ενός πληθυσμού, είναι ο αριθμός των ιατρικών επισκέψεων ανά άτομο
Στον τελευταίο διαθέσιμο διεθνή πίνακα του ΟΟΣΑ (εκδόθηκε το 2023, στοιχεία 2021), στην κορυφή της λίστας, βρίσκεται η Νότια Κορέα, όπου ο κάθε πολίτης πηγαίνει κατά μέσο όρο 16 φορές στο γιατρό κάθε χρόνο – πιο συχνά από μια φορά το μήνα.
Η υψηλή συχνότητα ιατρικών επισκέψεων αποδίδεται στην προσβασιμότητα και την ταχύτητα του νοτιοκορεάτικου συστήματος δημόσιας υγείας, που θεωρείται από τα πιο εξελιγμένα παγκοσμίως. Σε ένα βαθμό οφείλεται και στη γήρανση του πληθυσμού (το 2025 εκτιμάται ότι πάνω από 20% θα είναι άνω των 65 ετών).
Ωστόσο φέτος ξέσπασε μια μεγάλη κρίση στη χώρα στο χώρο της υγείας, με αφορμή την απόφαση της κυβέρνησης να αυξήσει τους εισακτέους στις ιατρικές σχολές, χωρίς διαβούλευση με την ιατρική κοινότητα. Οι νοσοκομειακοί ιατροί, που είναι ήδη χαμηλά αμειβόμενοι σε σχέση με το μέσο όρο του ΟΟΣΑ, αντέδρασαν με μαζικές παραιτήσεις, υποστηρίζοντας ότι το επάγγελμά τους υποβαθμίζεται από την ίδρυση αμφιβόλου ποιότητας σχολών. Υπήρξαν πρωτοφανείς καθυστερήσεις και ακυρώσεις ιατρικών πράξεων, ενώ ο αυταρχικός πρόεδρος Γιουν Σουκ Γεόλ κατηγόρησε τους γιατρούς ότι οδηγούν τη δημόσια υγεία σε κατάρρευση.
Στον πάτο η Ελλάδα και στις ιατρικές επισκέψεις
Ως προς τη συχνότητα των ιατρικών επισκέψεων ακολουθούν η Ιαπωνία και η Σλοβακία, όπου κάθε πολίτης πηγαίνει κατά μέσο όρο 11 φορές στο γιατρό κάθε χρόνο. Την πεντάδα συμπληρώνουν η Γερμανία και η Ουγγαρία, με σχεδόν 10 επισκέψεις ανά άτομο το χρόνο. Οι Τούρκοι, οι Τσέχοι, οι Ισραηλινοί και οι Πολωνοί έιναι τακτικοί επισκέπτες στον γιατρό, στον οποίο πηγαίνουν ως και 8 φορές το χρόνο.
Στον αντίποδα, η Ελλάδα βρίσκεται κοντά στον πάτο ανάμεσα σε 37 χώρες του ΟΟΣΑ – με λιγότερες από 3 επισκέψεις τον χρόνο – σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με τη Χιλή, χαμηλότερα και από τις ΗΠΑ. Η Σουηδία παραδόξως αν και ανεπτυγμένη χώρα έχει πολύ χαμηλό αριθμό επισκέψεων ανά άτομο – μόλις 2,3 φορές το χρόνο. Υπάρχουν μια σειρά αιτίες, από τις ελλείψεις γιατρών (γι’ αυτό και πολλοί γιατροί από άλλες χώρες πηγαίνουν στη Σουηδία) και τις μεγάλες αναμονές – με ένα ραντεβού με ειδικό ιατρό να μπορεί να καθυστερήσει ως και μήνες.
Βραζιλία και Μεξικό βρίσκονται στην τελευταία θέση, με λιγότερες από δύο επισκέψεις το χρόνο.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ αποτρεπτικό ρόλο για τις ιατρικές επισκέψεις παίζει η υψηλή συμμετοχή του ασθενή στις αμοιβές. Επίσης σε πολλές χώρες μέρος των αναγκών υγείας του πληθυσμού καλύπτονται από νοσηλευτικό προσωπικό και άλλες ειδικότητες υγειονομικών, ιδίως για όσους έχουν χρόνιες ασθένειες, οδηγώντας σε μείωση των ιατρικών επισκέψεων.
Στην Ελλάδα το κόστος των δαπανών υγείας αποθαρρύνει ιδιαιτέρως τα χαμηλότερα εισοδήματα από το να πάνε στο γιατρό. Είναι ενδεικτικό ότι το 23% των ατόμων από το χαμηλότερο εισοδηματικό επίπεδο, ανέφεραν ότι δεν είχαν την ιατρική φροντίδα που χρειάζονταν, έναντι μόλις 3,4% για τα υψηλά εισοδήματα.