Συχνά αναρωτιόμαστε: Τι είναι η ευτυχία; Είμαι ευτυχισμένος; Για να ρίξω μια ματιά στη ζωή των άλλων στα social media και ίσως μπορέσω να καταλάβω πού «βρίσκομαι» σε σχέση με αυτό.
Όλοι έχουν οικογένεια, παιδιά, όμορφους συντρόφους, ωραία σπίτια, εξοχικά δίπλα στη θάλασσα, αυτοκίνητα, σκάφη κ.λπ. Τη μία τους βλέπεις πάνω από τα σύννεφα, την άλλη μπροστά από τον Πύργο του Άιφελ ή από το Μπουρτζ αλ Αράμπ.
Ενημερώνεσαι για τις νέες αφίξεις εστιατορίων, καφέ, μπαρ από τους φίλους σου που πρώτοι θα τα επισκεφτούν. Μα πού βρίσκουν τον χρόνο και τα χρήματα; Για να δω τι «ανέβασε» ο πρώην μήπως καταλάβω αν με ξεπέρασε ή αν η νέα του σύντροφος είναι πιο όμορφη, αδύνατη, σέξι και αξιόλογη από μένα.
Τότε ίσως μπορέσω να καταλάβω γιατί με χώρισε (δεν ήμουν αρκετά όμορφη, αδύνατη, δεν έκανα καλό σεξ, δεν ήμουν πολύ χαμογελαστή, δεν είμαι HR manager μεγάλης εταιρείας), καθώς και γιατί εκείνος προχώρησε στη ζωή του ενώ εγώ –χαμένη στην αυτολύπηση και την «κακιά» την τύχη– θα βυθιστώ στην κατάθλιψη επειδή δεν θα αρέσω ποτέ σε κανέναν.
Όσο πιο εξιδανικευμένο το σενάριο τόσο πιο πολύ απέχει από την πραγματικότητα, άρα τόσο πιο φανταστικό και ταυτόχρονα «ξένο» στην καθημερινή μας ζωή.
Πόση Ζωή Χωράει σε μια Εικόνα;
Ζωές ολόκληρες βασισμένες σε μια εικόνα. Για αυτή την εικόνα δεν πασχίζουμε, άλλωστε, από τότε που θυμόμαστε τον εαυτό μας; «Τι θα πουν αν πας με λερωμένα ρούχα, παπούτσια στο σχολείο;» «Τι θα πουν αν σε δουν να τριγυρνάς κάθε βράδυ;» «Τι θα πουν αν σε δουν μ’ αυτόν;», «Μη σε δουν να κλαις!». Αγωνία για το χτίσιμο μιας εικόνας που θα αρέσει. Σε ποιον όμως; Ποιος είναι ο πραγματικός αποδέκτης αυτής της εικόνας; Πόσο ταιριαστή είναι αυτή η εικόνα με αυτό που πραγματικά είμαστε; Πόσο εκφράζει αυτό που πραγματικά συμβαίνει μέσα μας;
Τα social media μπήκαν δυναμικά στη ζωή μας και εξακολουθούν να διεισδύουν σε αυτή με νέες μορφές συνεχώς. Οι λόγοι για την απήχηση που έχουν στη ζωή μας πολλοί: ενημέρωση, επικοινωνία, συνδιαλλαγή, γνωριμίες, αίσθηση του «ανήκειν», διαφήμιση κ.ά.
Όμως, η ευτυχία που βλέπεις στην οθόνη σου δεν είναι παρά η αντανάκλαση μιας δεδομένης χρονικής στιγμής ελάχιστων δευτερολέπτων, όσων χρειάζονται για το κλικ της κάμερας. Δεν είναι απαραίτητα «ψευδής», είναι όμως μια στιγμή στη διάρκεια μιας ολόκληρης ημέρας.
Δεν είναι κάτι άγνωστο αυτό, όλοι το γνωρίζουμε: η ευτυχία είναι στιγμές. Το έχεις κι εσύ αυτό. Μέσα στην ημέρα σου θα το βιώσεις αρκετές φορές, μόνο που δεν είναι εύκολο να έχεις πάντα την κάμερα έτοιμη για λήψη.
Η γενίκευση μιας κατάστασης έχει να κάνει με την τάση του ανθρώπου να πλάθει ένα εξιδανικευμένο σενάριο ζωής πίσω από μια όμορφη εικόνα που βλέπει. Το σενάριο αυτό, διαφορετικό για κάθε αποδέκτη, σχετίζεται με την προσωπικότητά του αλλά και την ψυχική του διάθεση τη δεδομένη χρονική στιγμή. Όσο πιο εξιδανικευμένο το σενάριο τόσο πιο πολύ απέχει από την πραγματικότητα, άρα τόσο πιο φανταστικό και ταυτόχρονα «ξένο» στην καθημερινή μας ζωή. Αυτό όμως δεν είναι που το κάνει ελκυστικό έως και εθιστικό; Που σε κάνει να μη σταματάς να θέλεις να βλέπεις και άλλες εικόνες-ζωές, παρόλο που μέσα σου νιώθεις αυτό το «σφίξιμο» της ανεπάρκειας και της κατωτερότητας;
Διψασμένοι για Ευτυχία
Ας θυμηθούμε τι συμβαίνει με το προβολικό τεστ της ψυχολογίας ΤΑΤ (Thematic Apperception Test/Τεστ Θεματικής Αντίληψης) του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Κατά τη διενέργειά του το υποκείμενο καλείται να φτιάξει σενάρια βασισμένα στις εικόνες που του παρουσιάζονται. Με τον τρόπο αυτό, το άτομο ταυτίζεται και προβάλλει τις δικές του ιδιαίτερες ανάγκες. Χρησιμοποιείται ως μέσο συνολικής αξιολόγησης της προσωπικότητας, ερμηνείας διαταραχών της συμπεριφοράς, ψυχοσωματικών διαταραχών, νευρώσεων και ψυχώσεων.
…μήπως, όσο πιο διψασμένοι είμαστε για ευτυχία τόσο και οι ιστορίες που δημιουργούμε πίσω από τις εικόνες είναι προς αναζήτηση της ευτυχίας;
Οι David McClelland και John Atkinson (1999) χρησιμοποίησαν το τεστ για να δουν αν μια ελεγχόμενη βιολογική ανάγκη, όπως το φαγητό, θα μπορούσε να επηρεάσει τις ιστορίες των υποκειμένων. Αποδείχτηκε ότι όσο πιο πεινασμένα ήταν τα άτομα τόσο περισσότερο οι ιστορίες τους αναφέρονταν στην αναζήτηση του φαγητού. Με αφορμή αυτό θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί: μήπως, όσο πιο διψασμένοι είμαστε για ευτυχία τόσο και οι ιστορίες που δημιουργούμε πίσω από τις εικόνες είναι προς αναζήτηση της ευτυχίας;
Έρευνες έχουν δείξει ότι η εμμονική ενασχόληση με τα social media συνδέεται με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και ότι αυξάνει τα αισθήματα ανασφάλειας, άγχους, ανισότητας και μοναξιάς (Derrick Wirtz, University o British Columbia, 2020).
Έχοντας επίγνωση της λειτουργίας των social media αλλά και του ότι η αναζήτηση της προσωπικής μας ευτυχίας και αυτοεκπλήρωσης οφείλει να γίνεται μέσα από βαθύτερες εσωτερικές διεργασίες (πχ. ψυχοθεραπεία), θα ήταν καλύτερο να τα χρησιμοποιούμε αντί να μας «χρησιμοποιούν». Ας φροντίσουμε να έχουμε εμείς τον έλεγχο στον τρόπο με τον οποίο θα ψυχαγωγηθούμε και θα νιώσουμε καλύτερα.
